سفر با رضا كیانیان در جست وجوی معنای پدر
به گزارش شاه بلاگ شاید تا همین 20 سال پیش نامگذاری روزی به نام مرد چندان ضروری به نظر نمی رسید چونکه عمدتا روزها برای توجه به یک قشر خاص نامگذاری می شوند، قشری که یا یک قربانی داده (مانند روز خبرنگار یا روز معلم یا روز دانشجو) یا نیازمند توجه بیشتر است (مانند روز پرستار، روز کودک، روز طبیعت و...)، وقتی هم که پای حقوق تضییع شده به میان می آید، همیشه زنان در اولویت هستند ولی حقیقت این است که جامعه بشری به مردان هم سخت گرفته و از این نظر نامگذاری روزی به نام مرد یا پدر دیگر چندان عجیب نیست.
می خواستیم به انگیزه روز پدر با رضا کیانیان بعنوان پدری که رابطه بسیار خوبی با تنها فرزندش «علی» دارد، هم کلام شویم ولی در این گفت و گو بیش از این که درباره تجربه پدری یک مرد هنرمند یا در ستایش مقام پدر صحبت نماییم، کمی به دل تاریخ زدیم و از افت و خیزهای جامعه خودمان در برخورد با مقوله پدر با تمام تعاریف اجتماعی اش گفتیم.
نخستین پرسش ما درباره نامگذاری روزی به نام مرد در جامعه ای سنتی است که هنوز رگه های مردسالاری در آن وجود دارد. رضا کیانیان به این پرسش ایسنا چنین پاسخ می دهد: «جامعه امروز ما نه مردسالار است و نه زن سالار بلکه فرزندسالار است. ما به طبقات بسیار فقیر و بسیار ثروتمند کاری نداریم چون این ها در معادلات فرهنگی جامعه نقش کمرنگی دارند و همیشه طبقه متوسط سطح فرهنگ یک جامعه را مشخص می کند و هم اکنون در این طبقه فرزندسالاری برقرار است.»
وی در عین حال یادآوری می کند: «البته هنوز ماجرای مردسالاری از بین نرفته ولی وضعیت حقوق بانوان دیگر مانند قبل نیست بطوریکه در همین طبقه متوسط خیلی از مردان به دنبال احقاق حقوق بانوان هستند همچنان که خود زنان هم حقوق خودرا پیگیری می کنند. مانند ماجرای ممنوع الخروجی خانم سمیرا زرگری، سرمربی تیم ملی اسکی که خیلی از مردان هم در کمپین پشتیبانی از ایشان شرکت کردند و خواهان حق خروج او از کشور و همراهی با تیم ملی شدند.»
در جوامع سنتی جایگاه پدر همچون خدای کوچک است؛ خدشه ناپذیر و غیرقابل انعطاف ولی پدر در یک جامعه فرزندسالار چه تعریفی دارد؟ کیانیان برای پاسخ به این پرسش، وضعیت یکی از آشنایان خودرا توضیح می دهد: «در نزدیکان خود پدری را می شناسم که همیشه اقتدار زیادی داشت. اتفاقا او طرفدار فوتبال هم هست. ولی حالا تا می خواهد درباره فوتبال و مسائل بازیکنان و تیم های گوناگون اظهارنظری کند، نوه اش به سرعت با گوشی تلفن همراه خود در اینترنت جست وجو می کند و بسیاری از مواقع سخنان او را نقض می کند! بدین سبب از ترس نوه خود دیگر جرات حرف زدن ندارد و تمام ابهتی که داشت، ریخته!»
این هنرمند سپس از جایگاه پدر در جوامع سنتی می گوید: «جامعه سنتی مردسالار است، کدخدا تصمیم می گیرد و تصمیماتش برمبنای سنت های سالیان دور و درازی است که از پدران و پدران پدران به ارث رسیده و همه تصور می کنند غیر از آن نخواهد بود. بنا بر این همین که مشکلی پیش بیاید، همه به سراغ پیر می روند و چاره جویی می کنند و فتوای او خلل ناپذیر است ولی امروزه جامعه سنتی از هم گسیخته شده و پیر جایگاه خودرا از دست داده چونکه مردم او را با پرسش «چرا» روبه رو کرده اند. ولی او این پرسش را دوست ندارد چون پاسخی برایش ندارد بدین سبب اقتدار پدری در شکل سنتی از بین رفته است. جهان پیش می رود و از جامعه سنتی گذشته است. کسانی هم که مقاومت می کنند، محکوم به شکست خواهند بود. وضعیت آنان مانند کسانی است که مشت بر دیوار می کوبند، اتفاقی برای آن دیوار نمی افتد ولی دست خودشان به درد می آید.»
کیانیان با اشاره به اینکه در ایران در مرز میان سنت و مدرنیته هستیم، ادامه می دهد: «منافع بخش اندکی از جامعه مابه دلیل قدرت و ثروتی که در اختیار دارد، در این است که همچنان سنتی باقی بماند و این در حالیست که ساختار جامعه امروزی ما دیگر سنتی نیست و مدرن شده است. در این بین نیروهای سنتی می کوشند در مقابل مدرنیزم مقاومت کنند ولی موفق نمی شوند و محکوم به شکست خواهند بود.»
این هنرمند که سال هاست در کنار کار بازیگری به عکاسی هم می پردازد، اضافه می کند: «مقاومت بخش سنتی در مقابل مدرنیزم، همچون عکاسان و فیلمبردارانی است که در مقابل دوربین دیجیتال ایستادگی می کردند و آنرا حرفه ای و هنری نمی دانستند. مهم نبود که آنان چه فکری در سر داشتند، مهم پیروزی دوربین دیجیتال بود. شاید بار دیگر دوربین آنالوگ مرسوم شود ولی این دوربین آنالوگ فرادیجیتال خواهد بود نه آنالوگ قبل از دیجیتال.»
او سخن خودرا پس از توضیح این نمونه، این چنین ادامه می دهد: «وضعیت مرد هم همین است. امروزه مرد به مفهوم سنتی وجود خارجی ندارد ولی برخی می خواهند به خود ثابت کنند که چنین نیست. نتیجه این تقابل، تراژدی است نه کمدی چونکه در این بین عده ای نابود خواهند شد.»
اما پدر قوی و حمایتگر رویایی است که انسان های مدرن هم در برخورد با ناکامی ها و تنگناهای زندگی به آن می اندیشند آن چنان که در همین یک سال قبل که کرونا بدجوری به هنرمندان سخت گرفت، جوانانی که پشت خودرا از هر گونه حمایتگری خالی می دیدند، بارها از این مساله سخن گفتند که چقدر تنهاییم و گویی هیچ بزرگ تر و پدری در کنارمان نیست.
رضا کیانیان درباره این مساله و موقعیت های این چنینی می گوید: «در جامعه مدرن بجای پدر به تشکیلات نیاز داریم. باید به این جوانان آموزش بدهیم بجای جست وجوی چنین پدری تشکیلاتی برای پشتیبانی از حقوق خود بسازند. تشکیلات را خود ما می سازیم و توان نقدش را هم داریم ولی پدری که آنان به دنبال او هستند، از قبل انتخاب شده و راهی هم برای نقد و تغییرش نیست.»
موضوع بعدی گفت وگوی ما پرداختن به جهان مردانه در آثار هنری است، این که آثار نمایشی ما چقدر دلمشغولی ها، تردیدها، نگرانی ها یا تنهایی های یک مرد را در جهان پیچیده امروز به تصویر می کشند.
پاسخ بازیگر مورد نظر ما به این پرسش چنین است: «امروزه طوری شده که هر کس از دنیای مردانه حرفی بزند، گویی گناهی مرتکب شده! گویی عقب مانده است! مد جامعه این است که باید از زن طرفداری شود، فقط زن! و یا ارتباط های دیگرباشانه در کشورهای دیگر. کسی حق ندارد درباره مردان و حقوق و دنیای آنان صحبت کند در صورتیکه زن و مرد فرقی ندارند، هر دو آدمند. آدم، آدم است. ماجرا این است که در قوانین کشور ما یک سری حقوق معمول هم از زنان دریغ شده که باید برای شان چاره هایی بیابیم و اصلاح شان نماییم.»
وی در ادامه از تناقض های بی شماری می گوید که در جامعه ما وجود دارند: «در جامعه ما از سنتی ترین تا پیشرفته ترین نوع تفکر وجود دارد که در چالش با یکدیگرند ولی سرانجام روزی به تعادل خواهند رسید. ذات جهان به سمت تعادل متمایل است. این انسان است که تعادل را به هم ریخته. پیشرفت یعنی تعادل. جامعه ای رو به جلو حرکت می کند و حرکت خواهدنمود که به سمت تعادل برود.»
کیانیان در ادامه به دل تاریخ سرک می کشد و یادآوری می کند: «اگر به زن و مرد بعنوان انسان بنگریم، خواهیم دید در طول تاریخ چقدر حقوق هر دو پایمال و به هر دو ظلم شده. زن و مرد بعنوان هسته اصلی تشکیل یک خانواده، هر دو زیر فشارهایی بوده اند که جامعه به آنان تحمیل کرده ولی در این میان زنان حقوق تضییع شده بیشتری دارند.»
او با بیان دیدگاه های افراطی و تفریطی درباره مسائل زنان و مردان ادامه می دهد: «امروز عده ای این سوی پل ایستاده اند به نام فمینیسم و تعدادی دیگر آن سوی پل ایستاده اند و پرچم دشمنی با فمینیسم را برافراشته اند. هر دو نگاه نادرست است. جهان با تعادل پیشرفت می کند نه با یکسونگری چونکه نگاه یکسویه همیشه به دنبال درگیری است و درگیری حاصلی جز نابودی ندارد.»
هرچند در این گفت و گو از تجربه شخصی رضا کیانیان درباره پدر بودن صحبت نکردیم ولی گفت وگوی ما با طرح این سخن به انتها رسید که تعدادی از هنرمندان معتقدند خلق اثر هنری همچون فرزندآوری است ولی سوال این است هنرمندانی که تجربه داشتن فرزند را دارند، این نگاه را به چه صورت ارزیابی می کنند.
کیانیان دراین زمینه می گوید: «هنرمند ناگزیر و مجبور به خلق اثر هنری است چون ذهن او آبستن می شود و باید آنرا به مرحله زایش برساند. بدین سبب هنرمند باید همه تلاشش را به کار بگیرد تا جنینی را که در ذهن دارد، سالم به دنیا بیاورد. گاه ممکنست این جنین ناقل الخلقه باشد و گاهی هم یک نوزاد سالم. نمی دانم این زایش چقدر شبیه فرزندآوری است ولی مساله این است که هنرمند چاره ای جز خلق اثر هنری ندارد ولی فرزندآوری معمولا با تصمیم گیری است و گاهی هم بر اثر اتفاق اما در هر حال کسی مجبور به بچه دار شدن نیست ولی هنرمند مجبور به خلق است.»
منبع: shahblog.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب